Behoud van personeel in de dierenkliniek

De arbeidsmarkt staat al enkele jaren onder druk in verschillende sectoren in Nederland, en dit probleem is bijzonder merkbaar in de veterinaire branche. Het afgelopen jaar is dit probleem steeds zichtbaarder geworden in de samenleving. Of je nu te maken hebt met lange wachttijden voor medische behandelingen, je kind thuis zit vanwege een tekort aan leraren, of je geen dierenarts kunt vinden voor je nieuwe puppy vanwege een patiëntenstop: de gevolgen zijn overal voelbaar.
In juli van vorig jaar bracht de Nederlandse overheid een rapport uit over de arbeidsmarkt voor dierenartsen. Dit rapport bevatte een diepgaande analyse van zowel de instroom als, nog belangrijker, de uitstroom van dierenartsen uit de arbeidsmarkt. Sommige aanbevelingen in het rapport liggen meer voor de hand, zoals verhoging van het aantal studieplekken vanuit de universiteit, een begeleidingsprogramma voor jonge dierenartsen bij de overstap naar de arbeidsmarkt en een hogere beloning. Maar ook worden suggesties gegeven voor hulp bij het leren van de Nederlandse taal aan buitenlandse dierenartsen en de oprichting van een opleiding op hbo-niveau.

Uitstroom van dierenartsen

In dit artikel richt ik mij specifiek op het voorkomen van het vertrek van dierenartsen en de belangrijke rol die effectief management hierbij speelt. Recent onderzoek heeft aangetoond dat ongeveer 17 procent van de afgestudeerde dierenartsen binnen vijf jaar het beroep verlaat. Ter vergelijking: voor huisartsen wordt dit percentage geschat op ongeveer 6 procent. Een nadere blik op de redenen voor deze uitstroom, zoals beschreven in het eerder genoemde rapport, laat zien dat werkdruk en werkstress in meer dan de helft van de gevallen worden genoemd als redenen voor vertrek. En bij een nadere analyse van de factoren die deze werkdruk en werkstress veroorzaken, kunnen deze weer in 10 hoofdgroe- pen worden uitgesplitst. Zie tabellen 1 en 2.

Gallup

Uit deze tabellen blijkt dat alle factoren één gemeenschappelijke noemer hebben: ze staan rechtstreeks onder invloed van het kliniekmanagement. Dit sluit aan bij de bevindingen van twee uitgebreide onderzoeksprojecten van de Gallup, een vooraanstaand internationaal onderzoeksbureau op vooral het gebied van dearbeidsmarkt, waarin menselijk kapitaal binnen organisaties werd onderzocht. Hun belangrijkste ontdekking was dat getalenteerde werknemers vooral uitstekende managers nodig hebben. De cruciale factor voor hoelang een werknemer blijft en hoe productief hij of zij is, blijkt de kwaliteit van de relatie die hij/zij met de leidinggevende opbouwt.

De rol van de manager bij uitstroom

Naast werkdruk en werkstress zijn er natuurlijk nog andere redenen die ten grondslag liggen aan het vertrek van dierenartsen van de werkvloer; zie tabel 3. Ook bij de genoemde aspecten zoals inhoudelijke motieven, beperkte doorgroeimogelijkheden, gebrek aan ondersteuning van de werkgever, financiële en andere arbeidsvoorwaarden, fysieke uitdagingen en arbeidsongeschiktheid speelt het management een aanzienlijke rol. Het is niet gezegd dat een goede manager al deze problemen kan voorkomen. Toch is het mogelijk dat er kansen ontstaan om de uitstroom in zekere mate te beperken, wanneer de relatie tussen werkgever en werknemer wordt gekenmerkt door openheid en vertrouwen.

Management versus leiderschap

Het gezegde ‘managers doen de dingen juist, leiders doen de juiste dingen’, wordt vaak aangehaald in discussies over leiderschap. Deze benadering is echter een neerbuigende kenschets van de managementrol en werkt over het algemeen niet bevorderend. Het verschil tussen managen en leiden gaat doorgaans dieper. Het belangrijkste verschil tussen de twee zit in het perspectief. De blik van de manager is naar binnen gericht. De manager heeft focus op wat er gebeurt in de organisatie en observeert de medewerkers met de verschillen in stijl, doelstellingen, behoeften en motivatie. In deze rol draait het voornamelijk om het onderkennen en stimuleren van de unieke talenten van elke werknemer. Leiders daarentegen hebben een naar buiten gerichte focus. Zij concentreren zich op de grotere lijnen van het beleid, visie en strategieën, en sturen of begeleiden de organisatie dienovereenkomstig.

Beide rollen zijn essentieel voor het succes van de organisatie en kunnen worden gecombi- neerd door één persoon. Maar vaak vereisen ze verschillende talenten en kwaliteiten. Het is heel goed mogelijk dat een briljante manager een zwakke leider is en omgekeerd. In dit artikel zal ik niet verder ingaan op het verschil en worden de twee termen door elkaar gebruikt.

Werkdruk en werkstress

Het onderzoek in het rapport biedt inzicht in factoren die verband houden met werkdruk. Naast deze factoren spelen bepaalde persoonlijkheidskenmerken ook een grote rol. Denk aan een sterk verantwoordelijkheidsgevoel, perfectionisme en hoge betrokkenheid bij het werk.

Daarnaast speelt de organisatie zelf ook een grote rol door zaken als planning (pauzes en onderbezetting), onvoldoende communicatie en informatie en een gebrek aan geschikte middelen om het werk te verrichten. Deze problemen zijn direct gerelateerd aan het leiderschap en management van de kliniek. Evenzo kunnen het gebrek aan persoonlijke ontwikkeling en training van communicatievaardigheden, zoals het vermogen om met veeleisende klanten om te gaan, worden herleid tot tekortkomingen in het management. Het genoemde gebrek aan samenwerking en leiderschap draagt hier ook aan bij.

Leidinggeven is een apart ambacht

Betekent de hoge uitstroom van dierenartsen van de werkvloer dat alle managers en leiders onplezierige mensen zijn? Verre van dat. De managers, leidinggevenden, partners en kliniekeigenaren die ik in mijn werk ben tegengekomen, zijn hardwerkende individuen die aanzienlijke verantwoordelijkheden dragen. Ze hebben het beste voor met hun teams. Echter, het managen of leiden van een groep mensen vereist bepaalde kennis en kwaliteiten, die niet altijd direct voorhanden zijn. Leidinggeven is een aparte vaardigheid die opleiding, ontwikkeling, training en ervaring vereist.

Het begint met zelfbewustzijn en begrip van je eigen verhaal, talenten, kwaliteiten en uitdagingen. Het houdt in dat je erkent wat je kunt enwilt bieden als manager of leider. De basis voor het leren van de kunst van leidinggeven binnen een team en een organisatie is persoonlijk leiderschap. Persoonlijk leiderschap draait in wezen om je doelen bereiken door je persoonlijkheid te gebruiken in interactie met anderen. Dit betekent concreet dat je in staat bent om richting te geven aan je leven, invloed kunt uitoefenen op je eigen pad, disfunctionele patronen kunt omvormen tot functionele, je sterke punten hiervoor kunt benutten en op een weloverwogen wijze kunt antwoorden in plaats van primair te reageren.
Als de leden van het management binnen de organisatie persoonlijk leiderschap laten zien, zullen ze in staat zijn om hun medewerkers te inspireren en te begeleiden om hetzelfde te bereiken.

Impact van Effectief Management

Wanneer een manager met passie en kennis zijn of haar rol binnen de organisatie vervult, heeft dit een positieve invloed op het gehele team. Effectief management is gericht op een situatie waarin medewerkers individueel weten wat er van hen wordt verwacht en zich gezien, gewaardeerd, ondersteund en aangemoedigd voelen. Ze zullen tevens waarde hechten aan het team waarvan ze deel uitmaken en zich erthuis voelen. Bovendien zullen ze zich niet alleen op individueel niveau ontwikkelen, maar zal elk individu ook willen bijdragen aan de groei en ontwikkeling van het team en de organisatie als geheel.
In een organisatie met goed management zal de kans klein zijn dat er veel conflicten spelen en als ze ontstaan, worden ze snel en effectief opgelost, vaak zonder dat de manager erbij betrokken hoeft te worden. Uitdagingen zoals langdurige onderbezetting worden op strategisch niveau aangepakt. Daarnaast zijn de missie en visie van de organisatie helder, zowel intern als voor klanten. Hierdoor is het voor klanten duidelijk wat ze wel en niet kunnen verwachten, wat resulteert
in minder ruimte voor discussie. In zo’n organisatie, en vooral onder zulk management, zullen mensen graag langdurig willen blijven.

Goed management draagt bij aan een gezonde arbeidsmarkt

Naast de eerder genoemde aanbevelingen zoals gepubliceerd in het rapport van de rijksoverheid, zou ik graag een aanvullende suggestie willen doen om het vertrek van dierenartsen te verminderen. Deze aanbeveling richt zich op organisaties binnen de Nederlandse veterinaire sector, waaronder particuliere dierenklinieken, praktijken en ketens. Het voorstel is om aandacht, tijd, inspanning en financiële middelen te investeren in het begeleiden en ondersteunen van managers en leidinggevenden, zodat zij de benodigde kennis en vaardigheden kunnen verwerven om effectief management in de organisatie te waarborgen. Dit omvat het begrijpen en leren kennen van medewerkers en inzicht hebben in wat er zich op de werkvloer afspeelt. Wanneer bedrijven investeren in effectief leiderschap, dragen ze bij aan een gezonde arbeidsmarkt. De kans dat een (startende) dierenarts op de arbeidsmarkt blijft, is aanzienlijk groter wanneer hij of zij een competente manager tegenkomt.

Belangrijke lessen over goed leiderschap

Leiderschap is een onderwerp waarover talloze boeken zijn geschreven. Hoewel de inzichten voortdurend evolueren, blijven de basisprincipes van leiderschap universeel en relevant in verschillende culturen. Naast de beschikbare literatuur zijn er diverse opleidingen, leertrajecten entrainingen beschikbaar. De keuze voor het meest geschikte leermiddel hangt af van verschillende factoren, zoals de organisatie, de taken en de rol van een individu, de persoonlijke leerdoelen en de voorkeur voor een specifieke leerstijl.
Leren in een groepsomgeving tijdens live bijeenkomsten biedt voordelen, omdat je niet alleen kunt profiteren van je eigen ervaringen, maar ook kunt leren van de ervaringen van anderen. Het biedt de mogelijkheid om daadwerkelijk te oefenen en te interageren met anderen, en het stelt je in staat om een klankbord of intervisie- groep op te bouwen waarin je kunt reflecteren en ideeën kunt uitwisselen.
Het is belangrijk op te merken dat leiderschap geen one-size-fits-all benadering is, en de specifieke lessen en vaardigheden die nodig zijn, kunnen variëren afhankelijk van de situatie en de context. Goede leiders passen hun aanpak aan op basis van de behoeften van hun team en organisatie.

Lessen in leiderschap

Belangrijke lessen in leiderschap die een leidinggevende kunnen helpen om een uitstekende manager te zijn voor het team en de organisatie.