Ik was al een stuk op weg met het schrijven over de piramide van Maslow, waar veiligheid op de tweede trede staat en hoe veiligheid centraal staat in de wereld van nu. Maar toen ik mijzelf de vraag stelde ‘Hoe speelt veiligheid binnen de dierenartsenpraktijk?’, kwamen onderstaande gebeurtenissen ineens helder voor mijn geestesoog en daarna volgden als vanzelf ook nog enkele andere voorvallen van de afgelopen twintig jaar.
Het moet zo’n tien jaar geleden zijn, want ik was behoorlijk zwanger van mijn jongste zoon. Er stond een belafspraak voor mij in de agenda met de eigenaresse van de boxer die ik een week ervoor aan een indolent ulcus had geholpen. Dat is een zweer op het hoornvlies wat maar niet wil genezen. Het herstel ging niet zoals ze had verwacht en ze werd steeds bozer aan de telefoon. Het lukte mij niet om de juiste woorden te vinden om haar te kalmeren en daarom stelde ik voor dat ze naar de kliniek zou komen, zodat we er live over konden praten. Dan zou ik in alle rust de hond kunnen bekijken en haar nogmaals kunnen uitleggen en informeren over het verloop van de aandoening en de prognose.
Natuurlijk keek ik niet uit naar het bezoek, maar vaak is het live veel sneller opgelost omdat er tijdens een ontmoeting meer gelegenheid is om onder andere ook lichaamstaal in te zetten en het sneller duidelijk is welke emoties er spelen. De spanning wordt dan over het algemeen sneller opgelost en er is minder kans op ruis. Binnen vijf minuten kwam er een auto met hoge snelheid aangereden en de eigenaresse en haar vriend sprongen eruit. Zonder hond overigens. Het werd een rampzalige ontmoeting, die ik nog helder kan herbeleven. Het woord ontmoeting is een eufemisme voor wat er gebeurde, want het voelde meer als een overval. Meneer en mevrouw hadden een imposant postuur, wat ik zelfs wel beangstigend vond. Vooral meneer herinner ik me erg goed, omdat hij vlak voor mijn gezicht stond te schreeuwen. Er was geen zinnig woord te wisselen en ze wilden mij vooral aan de hoogste boom opknopen. Mijn collega’s hadden de politie gebeld en die kwamen met drie busjes tegelijk. Wellicht wat veel, maar gelukkig namen ze de melding wel serieus. Beide eigenaren werden meegenomen naar het bureau.
De ervaring
Wat ik mij realiseerde, is dat ik er al lang niet meer aan had gedacht. De ervaring is niet weg en reist altijd wel met me mee. Dat merk ik doordat ik, terwijl ik niets van auto’s weet, nog steeds alert wordt als ik het type auto zie rijden waar zij toen mee naar de kliniek kwamen. Bij het zien van deze auto ook nu, gaat mijn lijf altijd nog in de stand van waakzaamheid. Maar dat is eigenlijk alles wat over is gebleven na dit voorval. Deze ervaring was heftig voor mij, maar is geen trauma geworden waar ik klachten aan over heb gehouden of mij anders ben gaan gedragen. Maar dat had ook zomaar anders kunnen lopen.
Verwerking
Wat zijn de factoren die meespelen in de verwerking? Allereerst is het eigen basisgevoel van veiligheid en voorgaande ervaringen in het leven van belang. Als je in je leven en vooral op jonge leeftijd veel onveilige ervaringen hebt gehad, kan een gebeurtenis als bovenstaand jou direct weer terugbrengen naar het gevoel van onveiligheid. Oude angsten en overlevingsmechanismen worden dan direct in werking gesteld door je eigen lijf.
Het kan je dan bevestigen in jouw wereldbeeld dat bijvoorbeeld mensen niet te vertrouwen zijn. Of specifieker: dat bepaalde mensen niet te vertrouwen zijn, zoals bijvoorbeeld mensen die veel aan fitness doen. Zo kunnen angsten (opnieuw) ontstaan voor bepaalde situaties of groepen mensen. Dat heeft niets met een sterke of zwakke persoonlijkheid te maken, maar met hoe je het in je leven bent tegengekomen. Ik heb het geluk dat mijn basis vrij stevig is en dit voor mij niet speelde. Maar mocht je dit herkennen, dan is het goed om hulp te zoeken bij een arts, coach of therapeut. Want angsten hoeven niet blijvend te zijn met de juiste begeleiding.
Wat verder van wezenlijk belang is in de verwerking van een nare ervaring, is de opvang met aandacht en napraten over het voorval met de mensen die bij de gebeurtenis zijn. En als je alleen bent in ieder geval met jouw collega’s en thuisfront. Deze volgorde gebruik ik met opzet, want als het voorval op je werk plaatsvindt, is het juist van belang om het met die mensen te delen van je werk. Een veel voorkomende, zeer goed bedoelde reactie van de omgeving is om de gedupeerde collega naar huis te sturen. Niet doen! Doe de eerste opvang zo veel mogelijk in de werkomgeving en niet achteraf op een andere locatie. De directe opvang is een fundamentele fase, die van veel kan helpen bij het verwerken van wat er is gebeurd. Ik herinner me dat we samen met de aanwezige collega’s uren in de keuken van de kliniek hebben gezeten om te praten en bij te komen.
Luisteren
Wanneer je degene bent die een collega opvangt, is het eerst belangrijk om rust te brengen als er chaos is ontstaan. Laat de betrokkene praten, maar dwing het niet af. Bagatelliseer het niet en begin ook niet over jouw eigen ervaringen. Maak geen grappen, dat mag alleen het slachtoffer. Verder is het ook niet het moment voor analyse, schuldvraag, waardeoordelen of discussie, dat is voor een later moment. In de eerste opvang luister je en kun je wel ondersteunende vragen stellen als ‘wat gebeurde er? Wat deed het met je? Hoe is het nu met je En wat heb je nu nodig?‘.
Van belang is de nabijheid voor de steun. Mocht dat voor beide okay zijn, dan is fysieke steun als een arm om je heen of over de rug wrijven daadwerkelijk zeer dienend. Vaak wil diegene wel praten, maar soms ook niet. Het kan zijn dat er schaamte optreedt. Schaamte bij het ‘slachtoffer’ is een bekend fenomeen. Iemand voelt zich schuldig over wat er is gebeurd en denkt dat het aan hem of haar ligt. En dan is het juist van groot belang voor de verwerking om erover te praten en van de omgeving te horen dat agressie nooit jouw schuld is. In het laatste geval is het van belang dat de gedupeerde collega geregeld de mogelijkheid en ruimte krijgt om het alsnog te delen.
Vertrouwenspersoon
De werkgever heeft de verantwoordelijkheid om voor veilig- heid in de werksituatie te zorgen. Bij organisaties met meer dan tien werknemers is het hebben van een vertrouwenspersoon verplicht per 1 januari 2024. De vertrouwenspersoon is de aangewezen plek waar je terecht kunt voor het delen van onveilige ervaringen op het werk. Maar in feite hebben al je collega’s en werkgever de morele verantwoordelijkheid om hier professioneel mee om te gaan. Ook in de periode volgend op een voorval is het van belang dat er aandacht is voor de verwerking. Het is uiteraard heel persoonlijk, maar als leidraad kun je nemen dat het verstandig is om tot drie maanden na het voorval regelmatig te informeren naar het welzijn en de kans te geven om erover te praten en delen. Ook al is het reeds uitgebreid besproken, voor de verwerking is het dienend om er vaak en dus op verschillende momenten er weer over te praten.
Herstellen
De meeste mensen zullen net als ik herstellen na een nare gebeurtenis. Maar dat betekent niet dat je de eerste tijd wel degelijk nare gevolgen kunt ervaren, zoals schrikreacties, slapeloosheid, heftige dromen, huilbuien, hoofdpijn, wantrouwen enzovoort. Dat zijn normale reacties op een abnormale gebeurtenis en een fase in het herstel. Of een ervaring heftig is voor jou, bepaal jezelf. En als jij er last van hebt en je extra rust of aangepaste werkzaamheden nodig hebt, dan is het van belang om daarnaar te luisteren. Jezelf groot en sterk houden, vertraagt het herstel en kan er juist voor zorgen dat je later ernstige klachten ontwikkelt. Als de klachten na enige weken niet minder worden, dan is professionele hulp zoeken aan te raden. Er zijn verschillende soorten therapeuten en coaches, die hulp kunnen bieden. Het is afhankelijk van de ernst van de klachten, persoonlijke voorkeur en verhaal bij wie je dan het beste terecht kan.